Voorwoord

2021: goede stappen, maar de watertransitie moet sneller

2021 was opnieuw een door Covid-19 getekend jaar. Onze operationele prestaties zijn stabiel gebleven, ondanks de effecten op onze mensen en organisatie na bijna twee jaar werken onder corona-regime. Ook is de klanttevredenheid op peil gebleven. Op financieel terrein is de WACC-lobby^[1] succesvol geweest om voor de komende drie jaar ruimte te creëren voor noodzakelijke investeringen. Hier ligt een opgave om deze lobby voort te zetten voor de (middel)lange termijn.

Grote zorgen waren (en zijn) er over de te trage en complexe vergunningsprocessen voor drinkwaterwinningen waardoor de leveringszekerheid ook op de korte termijn in gevaar dreigt te komen. Hier is dringend actie nodig en Vitens heeft er in 2021 fors op ingezet om deze urgentie onder de aandacht te brengen. 

Veerkrachtige organisatie, ondanks Covid-19

Twee jaar Covid-19 en bijbehorende maatregelen heeft z’n weerslag op een ieder, zo ook onze mensen. Fysieke afstand zorgt voor minder energie, inspiratie en verbinding. Gelukkig zijn wij in staat geweest om goed en veilig (samen) te werken op afstand en blijft de betrokkenheid onder medewerkers hoog. Wel besteden wij extra aandacht aan de impact van de Covid-19 maatregelen op team- en individueel niveau. Wij vinden het belangrijk dat medewerkers met plezier hun werk doen.

Het hybride werken en digitaal vergaderen gaat ons goed af en toont aan dat we een veerkrachtige organisatie zijn. Een grote uitdaging is de schaarste op de arbeidsmarkt, maar met een gerichte recruitmentaanpak is het toch gelukt ruim 200 nieuwe medewerkers aan te trekken.

Klanttevredenheid op peil

Gedurende het hele jaar hebben wij gemeten hoe tevreden klanten zijn over de service die klanten ervaren wanneer ze in aanraking komen met Vitens. Op klanttevredenheidmetingen scoort Vitens ook dit jaar weer ruim voldoende. Ook voelen wij de sociaal-maatschappelijke verplichting om water voor kwetsbare klanten betaalbaar en beschikbaar te houden. Een verdubbeling van het aantal convenanten rondom vroegsignalering draagt daaraan bij.

Investeringen en de WACC

Een uitdaging is de uitvoerbaarheid van ons investeringsprogramma. Onder meer conflicterende wetgeving en krapte in de aannemerij zorgen momenteel voor beperkingen. Positief is wel dat de regelgeving rondom stikstof niet langer voor obstakels zorgt doordat – vanwege het vitale belang – een uitzondering is gemaakt voor de drinkwaterinfrastructuur.

Wij vinden het voor de lange termijn essentieel dat er een ander reguleringssysteem komt waarmee de investeringen gezond kunnen worden gefinancierd en dat perspectief biedt op dividend voor de aandeelhouders. Op de korte termijn hebben de aandeelhouders de investeringen mede mogelijk gemaakt door af te zien van dividend. Daarnaast leverde de gezamenlijke lobby met de aandeelhouders en de drinkwatersector voor de korte termijn een hogere WACC op. Ook hiermee kunnen de investeringen op de korte termijn mede worden gefinancierd. 

Eerste stappen nieuwe strategie: Elke druppel duurzaam

2021 was ook het eerste jaar van onze nieuwe strategie Elke druppel duurzaam in 2030. Deze strategie, gericht op een duurzaam watersysteem met een positieve impact op mens en natuur, is door onze medewerkers en partners met veel enthousiasme ontvangen. 

Met provincies en waterschappen hebben we samenwerkingsagenda’s opgezet voor het verduurzamen van onze waterwinningen. Ook met branchevereniging Vewin hebben we de handen ineen geslagen om de noodzaak en urgentie van een duurzame watertransitie te vergroten onder stakeholders.

2021 relatief nat, maar radicale aanpassing watersysteem blijft nodig

In tegenstelling tot de afgelopen jaren was 2021 relatief nat. Het uitblijven van langdurige periodes van droogte zorgde ervoor dat er minder druk stond op onze operatie. Niettemin blijft onze boodschap hetzelfde: een duurzaam watersysteem vraagt om radicale aanpassingen. Een nat jaar moet niet afleiden van de uitdagingen waarvoor we staan. Bovendien zijn extreme regenval en droogte twee kanten van dezelfde medaille: klimaatverandering. 

Om de drinkwaterlevering veilig te stellen zoeken wij naar mogelijkheden voor een duurzame waterwinning, een robuust watersysteem en zetten wij in op duurzaam watergebruik voor de lange termijn. Daarnaast is het in 2021 nog duidelijker geworden dat wij op korte termijn samen met onze partners tot oplossingen moeten komen om de leveringszekerheid van ons drinkwater te waarborgen. Zo hebben we bijvoorbeeld een aantal verzoeken voor drinkwater van zakelijke klanten moeten afwijzen. Een snelle uitbreiding van onze capaciteit en vergunningen is noodzakelijk om te voldoen aan de snel toenemende drinkwatervraag. Een groei die het gevolg is van klimaatverandering, economische groei en demografische groei.

Tegelijkertijd onderstrepen wij het belang van duurzaam waterverbruik bij onze klanten, want hoe minder wij (onnodig) verbruiken, des te minder het watersysteem onder druk komt te staan. Ook wil Vitens haar actieve bijdrage leveren en de impact op klimaatverandering verkleinen door het verminderen van energieverbruik, het opwekken van hernieuwbare energie (voor eigen gebruik) en het afvangen van het methaan dat bij ons productieproces vrijkomt. En in 2021 zijn wij gestart met CO₂-beprijzing waarbij wij de klimaat-impact van investeringen meewegen.

Mooie stappen gezet, maar het moet sneller 

Kortom, we hebben dit jaar weer een aantal mooie stappen gezet op weg naar Elke druppel duurzaam, zowel binnen onze organisatie als met onze partners. Toch moeten we concluderen dat de watertransitie (een nieuw watersysteem, waarin we duurzaam en circulair met zoet water omgaan) te langzaam gaat, doordat de bestuurlijke besluitvorming vertraagt als gevolg van conflicterende belangen, zoals de woningbouwopgave, energietransitie, klimaatcrisis en stikstofcrisis. We kunnen de wateropgave niet los zien hiervan. Sterker nog: (drink)water moet leidend zijn bij de ruimtelijke inrichting van Nederland. 

We roepen onze partners dan ook op de watertransitie meer urgentie te geven, met een regierol voor de overheid. Een transitie vraagt om snellere besluiten, duidelijke keuzes en nieuwe wegen. Alleen met een gezamenlijke, integrale en radicaal andere aanpak zorgen we ervoor dat in 2030 elke druppel duurzaam is en we drinkwater voor nu en later veiligstellen. 

Jelle Hannema en Marike Bonhof

• 1 WACC staat voor 'weighted average cost of capital'.