Doelen en resultaten - aandeelhouders
Vitens heeft een unieke relatie met haar aandeelhouders: 92 gemeenten en 5 provincies. Deze hebben een financieel belang. De provincies verstrekken daarnaast ook onze waterwinvergunningen en gemeenten verstrekken omgevingsvergunningen voor bijvoorbeeld bouwactiviteiten van Vitens. Verder dragen gemeenten en provincies bij aan de gezondheid van hun burgers, waarin drinkwater een belangrijke plek heeft. Tenslotte zijn ze ook zelf klant van Vitens.
Stakeholders
Een betrouwbare, betaalbare en financieel gezonde drinkwatervoorziening is van groot belang voor onze aandeelhouders en klanten.
Bijdrage aan SDG’s
Als het gaat om het creëren van waarde voor aandeelhouders, dragen we bij aan Sustainable Development Goal (SDG) 9: innovatie en duurzame infrastructuur.
Materiële thema’s
Met betrekking tot waarde voor onze aandeelhouders hebben we, samen met onze stakeholders, voor 2021 een aantal focusthema’s vastgesteld, de zogeheten materiële thema’s. Voor deze thema’s hebben we doelen (KPI’s) vastgesteld. Het gaat om:
Financiële gezondheid;
Innovatie; en
Cybersecurity
Financiële gezondheid
Doel en resultaat
Solvabiliteit hoger, toch geen uitkering dividend
De solvabiliteit per 31 december 2021 bedraagt 30,2 procent (2020: 29,4 procent). Op termijn streven wij naar een solvabiliteit van minimaal 35 procent. Het hoge investeringsniveau en de lage toegestane winst hebben impact op onze solvabiliteit en onze bankratio’s, waardoor de doelstelling van 35% op korte termijn buiten ons bereik zal zijn.
Ons financieel beleid stelt dat bij een solvabiliteit lager dan 30 procent Vitens in beginsel geen dividend uitkeert. In lijn met de afspraken met aandeelhouders streven wij naar een perspectief op dividend, maar de huidige situatie laat dat nog steeds niet toe, vanwege de investeringsopgave. Ook niet nu het eigen vermogen dit jaar boven de kritische grens komt. De investeringsopgave moet op dit moment grotendeels worden gefinancierd met vreemd vermogen. Hierdoor staat de financiële gezondheid van Vitens de komende jaren onder druk. Om die reden voegen wij het behaalde resultaat toe aan het eigen vermogen.
Een stevige investeringsopgave
We staan de komende jaren voor een stevige en groeiende investeringsopgave. Dat komt door groei van de watervraag, de impact van klimaatverandering, het toenemende belang van cyberveiligheid en de grote vervangingsopgave. De investeringen die we nu doen zijn in lijn met onze langetermijnvisie op de infrastructuur.
De hoogte van de bruto investeringen lag in 2021 wel lager dan begroot (€207 miljoen). Dit kwam doordat we een aantal investeringen, zoals bovengrondse capaciteitsuitbreiding, niet konden uitvoeren. Voornaamste oorzaken hiervoor waren de krapte in de aannemerij, stikstofproblematiek en schaarste in grondstoffen .
Voortgang WACC-lobby
Zoals aangegeven staat Vitens de komende jaren weer voor grote infrastructurele systeemaanpassingen. Bij de financierbaarheid daarvan wordt Vitens beperkt door het huidige systeem van winstregulering, de zogeheten weighted avarage cost of capital (WACC), oftewel het gewogen rendement op het vreemd en eigen vermogen.
Vitens kan de benodigde investeringen op twee manieren financieren: met leningen of uit eigen vermogen. Te veel lenen brengt onze financiële gezondheid in gevaar. Tegelijkertijd zijn de mogelijkheden voor financiering van investeringen uit eigen vermogen beperkt. Dat komt door het huidige systeem van winstregulering.
Verlaging WACC vormt risico voor financierbaarheid
Een lage WACC vormt een risico voor de financierbaarheid van Vitens, juist in een situatie waarin grote en extra investeringen noodzakelijk zijn. De huidige WACC-systematiek voorziet niet in de financieringsruimte die nodig is om de uitdagingen het hoofd te bieden waarvoor we als sector staan, zoals het klimaat, onze vervangingsopgave en stijgend watergebruik. Om de financiële gezondheid van Vitens zo groot mogelijk te houden wordt het in 2021 behaalde resultaat in zijn geheel toegevoegd aan het eigen vermogen ten gunste van de benodigde investeringen.
Lobby voor een investeringsbestendige systematiek
De afgelopen jaren hebben we samen met andere drinkwaterbedrijven en met hulp van onze aandeelhouders gelobbyd bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I en W) en de Tweede Kamer voor een betere invulling van de WACC.
Vitens heeft samen met haar aandeelhouders, waaronder de provincies en de Vewin, in 2021 ingezet op een gezamenlijke lobby. Dit resulteerde erin dat de minister medio 2021 een WACC heeft vastgesteld van 2,95 procent voor de periode 2022 – 2024. Op korte termijn biedt de maatregel ruimte, maar voor de lange termijn is het percentrage niet voldoende. Met de bestaande systematiek voor het vaststellen van de WACC ontstaan na 2026 problemen met het financieren van ons investeringsprogramma. De lobby op dit onderwerp heeft de hoogste prioriteit, waarbij we samen met de provincies en gemeenten blijven optrekken. In de Tweede Kamer is brede steun om ervoor te zorgen dat drinkwaterbedrijven gesteld staan voor hun toekomstige investeringsopgave. Wij zetten onze lobby voor een aanpassing van de WACC dus onverminderd door.
Innovatie
Doel en resultaat
Zichtbare bijdrage aan de strategie
Innovatie speelt een belangrijk rol bij het realiseren van onze strategie ‘Elke druppel duurzaam’. Innovatie staat voor een nieuwe manier van denken, samenwerking, wendbaarheid en verandering. Precies wat we nodig hebben om de huidige opgaven het hoofd te bieden en een toekomstbestendige drinkwatervoorziening te realiseren. In 2021 heeft innovatie weer een zichtbare bijdrage geleverd aan de strategie en ambitie van Vitens.
Vitens houdt zich op verschillende plekken dagelijks bezig met innovatie. Wij werken met een Innovatie- en Onderzoeksagenda (I&O-agenda). De I&O-agenda richt zich op het oplossen van uitdagingen en implementaties in de organisatie die binnen vijf jaar bijdragen aan de strategie. Het doel is om jaarlijks drie ontwikkelingen te implementeren. Dit jaar realiseerden wij zes innovaties, waaronder een onderzoek naar waterverbruik in 2050 onder invloed van klimaatontwikkeling. Op het gebied van waterbesparing lanceerden wij een watervergelijkingstool. Met de online tool kunnen klanten hun waterverbruik vergelijken met mensen die in een vergelijkbare situatie zitten.
Minder geslaagde innovaties
Bij innoveren hoort soms ook falen. Niet elk project dat we in 2021 wilden realiseren of afronden slaagde dan ook. Zo lukte het om nog onbekende redenen niet om een glasvezeltechnologie in ons leidingstelsel te implementeren voor het beter opsporen van lekkages.
We blijven innoveren, maar met meer focus
Onze ambitie om met Vitens te innoveren blijft de komende jaren groot. Een bredere kennisbasis, inzet van nieuwe (duurzame) technologie en het benutten van de mogelijkheden van data en digitalisering helpen Vitens naar de toekomst een meer servicegerichte en duurzamer dienstverlener te worden en onze strategie ‘Elke Druppel Duurzaam’ te realiseren. Voor diverse onderzoeken en innovaties werken we samen binnen de sector in het kader van het zogenoemde BTO (Samenwerking Bedrijfstakonderzoek voor waterbedrijven) en in de Blauwe Netten. De ‘Blauwe Netten’ is een samenwerkingsverband gericht op een duurzamere drinkwatersector.
Cybersecurity
Doelen en resultaten
- * In 2021 heeft een inspectie door ILT plaatsgevonden waarbij de totale aanpak van de PA-norm is getoetst. In 2022 zal de PA-norm worden getoetst op werking, waardoor we in 2022 inzichtelijk kunnen maken in welke mate wordt voldaan aan de zorgverplichting (Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen).
Geen incidenten, geslaagd voor audit en voldaan aan beveiligingsnorm
Als onderdeel van de vitale infrastructuur is het van groot belang dat we de drinkwatervoorziening beschermen tegen cybercriminelen en andere digitale dreigingen. Ook hebben wij aandacht voor de fysieke beveiliging van onze productielocaties.
Een veilige drinkwaterinfrastructuur vraagt dan ook voortdurend om grondige maatregelen en ondanks alle inspanningen, blijft het risico hoog. Dit komt enerzijds door de verdergaande digitalisering. Hiermee groeit ons aanvalsoppervlakte en de impact van een cyberincident op onze activiteiten. Anderzijds stijgt het aantal cyberdreigingen van criminelen of staten. Het aantal en tempo waarmee ernstige kwetsbaarheden worden geconstateerd en door kwaadwillenden worden uitgebuit, neemt toe.
Gelukkig hebben zich in 2021 geen prio1-incidenten als gevolg van een cyberaanval voorgedaan. Hiermee hebben we onze KPI op dit gebied behaald. De vorig jaar gehouden audit voor opzet en bestaan wees bovendien uit dat Vitens aan de landelijke norm voor procesautomatisering (PA-norm) voldoet. Een eerste formele inspectie op het aspect governance is uitgevoerd door de ILT, die een positieve beoordeling gaf. Dit betekent dat zowel de naleving van de vereisten uit de ministeriële regeling als het toezicht van het Vitens-bestuur op cybersecurity in orde zijn.
Wat betreft onze fysieke locaties constateren we dat momenteel nog niet alle locatie voldoen aan het wenselijke beveiligingsniveau. We hebben hier de afgelopen jaren stappen in gezet en zullen dat blijven doen tot alles volledig op niveau is.
Maatregelen en oefeningen uitvallen ICT
In 2021 hebben we naast beveiligingsmaatregelen ook maatregelen genomen die de impact van een eventuele aanval beperken. Denk aan back-upplannen die zorgen dat individuele productielocaties kunnen blijven draaien wanneer de ICT uitvalt. De jaarlijkse rode-knopoefening liet zien dat we ook zonder ICT in staat blijken drinkwater te produceren. Ook uit de landelijke ISIDOOR-oefening bleek dat we onze beveiliging goed hebben ingericht. Dit is een grootschalige cyberoefening, waarbij onder andere de Rijksoverheid oefent met organisaties in de vitale infrastructuur aan de hand van een crisisscenario.
Programma Fysieke Beveiliging
Binnen het Programma Fysieke Beveiliging richten we ons op het verbeteren van de beveiliging van de bovengrondse locaties tegen alle reële dreigingen vanuit de buitenwereld en de interne organisatie. Het hoofddoel van het programma is de organisatie op het vereiste beveiligingsniveau brengen. Daarbij richten wij ons op het effectiever beveiligen van onze terreinen, gebouwen en installaties, beveiliging van onze medewerkers, slagvaardiger leren handelen bij onveilige situatie en incidenten. Ook werken wij aan de implementatie van een uniform beveiligingssysteem dat alle individuele beveiligingsmaatregelen integraal coördineert.
Meer aandacht cybersecurity binnen de organisatie
De ISODOOR-oefening bracht ook veel nuttige inzichten waarmee we onze procedures verder kunnen aanscherpen. Daarnaast hebben we de oefening gebruikt om onze medewerkers individueel goed te trainen in hun eigen rol op het gebied van cyberbeveiliging. De komende jaren willen we dit security-denken verder verankeren binnen de organisatie. Hierbij speelt ook secure-by-design een belangrijke rol. Dit betekent dat we al bij het ontwerpen van nieuwe software moeten nadenken over een goede beveiliging ervan.
Verder hebben we in 2021 een intern IT General Controls (ITGC) stelsel ingericht. Dankzij dit stelsel zijn we in staat om periodieke controles van onze beveiligingsmaatregelen zelfstandig uit te voeren, zonder externe auditeur. Hiermee krijgen we sneller zicht op onze prestaties en de verbeteringen die we op basis hiervan kunnen doorvoeren.
We blijven waakzaam en adaptief
Ondanks alle positieve ontwikkelingen en prestaties moeten we waakzaam blijven voor toenemende dreigingen. Dat betekent dat we onze organisatie verder adaptief moeten inrichten. De vereisten voor de PA-norm zullen voor komend jaar weer verder worden aangescherpt. We staan in nauw contact met ons kennisnetwerk en deskundigen die ons op gevaren wijzen. Verder gaan we in 2022 de PA-norm toetsen op werking, waardoor we inzichtelijk kunnen maken in welke mate wordt voldaan aan de zorgverplichting (Wet beveiliging netwerk- en informatiesystemen).