Een schot in de roos: de watervergelijkingstool

Vitens heeft een online tool ontwikkeld waarmee particulieren hun waterverbruik kunnen vergelijken met vergelijkbare huishoudens. Mensen bewuster maken van hun waterverbruik is een eerste stap naar duurzamer gedrag, zo is de gedachte. De tool trok in negen maanden tijd 860 duizend bezoekers. Ruim een kwart van hen klikte door naar de tips voor duurzaam watergebruik.

Wie de webpagina watervergelijkingstool.vitens.nl bezoekt, krijgt in eenvoudige stappen drie vragen voorgelegd: ‘Wat is jouw waterverbruik?’, ‘Met hoeveel mensen woon je samen?’, en ‘Wat voor soort woning is het?’ Bij die laatste vraag kan men kiezen uit zeven verschillende woningtypes, van een vrijstaand huis tot een flat.

Vervolgens laat de tool, in verschillende gradaties, weten hoe ‘duurzaam’ jouw waterverbruik is: zit je onder het gemiddelde verbruik van mensen in een vergelijkbare woonsituatie, dan ben je ‘goed bezig’, zit je er boven - dan is er ruimte voor verbetering. Ongeacht de uitkomst wordt de bezoeker aangemoedigd om door te klikken naar een webpagina met duurzame tips, zoals een minuut korter douchen, de kraan dicht laten tijdens het tandenpoetsen, en het bewateren van planten met regenwater.

Ongekende aantallen voor een webtool

De tool ging in mei 2021 online en eind dat jaar stond de teller - met dank aan de nodige publiciteit - al op 860 duizend bezoekers. 560 duizend van hen hadden alle vragen ingevuld en bijna de helft van hen bekeek vervolgens ook de tips. “Dat zijn ongekende aantallen voor een webtool,” zegt Roy Hendriksen enthousiast. Hij was als digital service manager nauw betrokken bij de functionele bouw van de tool. Belangrijk om hier te noemen is dat de tool niet gekoppeld is aan ons klantenbestand en dat er geen persoonsgegevens worden gevraagd.

Mensen willen erbij horen

Het idee voor de vergelijkingstool ontstond uit een samenspel van factoren. In onze ambitie om waterverspilling tegen te gaan had collega Yvonne Hassink, data-scientist, in 2020 onderzocht welke socio-demografische kenmerken het waterverbruik van onze particuliere klanten bepalen. Yvonne: “Die analyse liet zien dat het type woning en de grootte van het huishouden belangrijke indicatoren zijn.”

Susan van Dijk, in dienst als trainee, bracht de bal verder aan het rollen. Zij wilde graag meedenken over de vraag hoe we onze klanten kunnen verleiden tot duurzamer waterverbruik. Die vraag past naadloos bij haar studie marketing en consumentengedrag.

‘Dit soort vergelijkingstools zie je ook in de energiesector’

Susan: “De tool ontstond vanuit het idee dat we klanten de mogelijkheid wilden geven om hun eigen waterverbruik te vergelijken met mensen in een vergelijkbare situatie. Dat soort vergelijkingstools zie je ook in de energiesector. De theorie daarachter is dat mensen heel gevoelig zijn voor sociale normen en niet buiten de groep willen vallen. Als mensen zien dat zij in vergelijking met hun groep minder duurzaam omgaan met water, zijn ze eerder bereid daar iets aan te doen. Vanuit dat gegeven zijn we gaan nadenken hoe zo’n tool eruit moet zien.”

Tool zorgt voor veel extra aandacht

De tool neemt het gemiddelde waterverbruik van de vergelijkingsgroep als norm: wie daar onder zit is duurzaam bezig, wie daar boven zit niet. Maar wat als het gemiddelde verbruik onnodig hoog en dus niet duurzaam is? Susan: “Dat klopt, maar de tool brengt waterbesparing onder de aandacht bij heel veel mensen. Zo ver zijn we nog nooit geweest.” Yvonne: “Het is ook gaaf dat de tool binnen Vitens veel discussie heeft uitgelokt: wat betekent dat dan, duurzaam waterverbruik? Een mens heeft twee liter drinkwater per dag nodig, maar we verbruiken in Nederland gemiddeld meer dan honderd liter per dag. Welke norm willen we als Vitens uitstralen?”

‘Het is ook gaaf dat het binnen Vitens veel discussie heeft uitgelokt’

De ontwikkelaars realiseren zich dat hun tool ook averechts kan uitpakken. Dat mensen wiens waterverbruik als ‘zeer duurzaam’ wordt aangemerkt, zichzelf belonen door bijvoorbeeld langer te douchen. Susan: “We mikken op de grootste groep verbruikers en dat zijn mensen die nog niet zo bewust omgaan met water. Als we die groep bereiken dan is dat winst.” Gezien het grote aantal bezoekers van de tool, is die doelstelling zeker bereikt.

De volgende stap: nudging

Het inzicht dat je onnodig drinkwater verspilt, leidt niet direct tot gedragsverandering. Een van de manieren om gedrag te veranderen, vertelt Susan, is iemand onbewust de kant van het gewenst gedrag opsturen. Nudging heet dat in de wetenschap. “Je kan bijvoorbeeld iemands aandacht naar de waterbesparingsknop van het toilet trekken door daar een sticker op te plakken.” Hoe we dit voor Vitens verder gaan uitwerken vergt nog de nodige studie.

Op een ander vlak zijn de plannen verder gevorderd. Roy: “We gaan de tool differentiëren, in die zin dat je - afhankelijk van de uitkomst - waterbesparingstips krijgt aangeboden die passen bij jouw situatie.” Susan: “Wie niet zo duurzaam bezig is, krijgt bijvoorbeeld tips aangeboden die weinig moeite kosten maar wel veel water besparen - zoals een minuut korter douchen. Wie al wel duurzaam bezig is en bijvoorbeeld in een vrijstaande woning woont, krijgt mogelijk de tip om een regenton aan te schaffen voor het bewateren van de planten.”