Voorwoord van de Bestuursvoorzitter

Het jaar 2023 bevestigt urgentie voor versnelling duurzame drinkwaterwinning

Het jaar 2023 kenmerkte zich door heftige weersextremen: het gaat de boeken in als het warmste én het natste jaar ooit gemeten. De impact van klimaatverandering wordt steeds duidelijker en het belang van onze strategie Elke druppel duurzaam en de ontwikkeling naar een duurzame drinkwaterwinning daarmee steeds urgenter. Kijkend naar die strategie, behaalden we in 2023 mooie successen. We draaiden operationeel een stabiel jaar, met dank aan onze ruim 1600 watermakers. De provincie Friesland verleende de vergunning van 6,5 miljoen kuub in Luxwoude, het programma SAP & Transformatie werd afgerond en financieel gezien realiseerden we nagenoeg het begrote bedrijfsresultaat. Toch bleek het op sommige vlakken uitdagend onze klantbeloften waar te maken.

De grootste uitdaging in het realiseren van onze strategie, vormde het feit dat we ook in 2023 vastliepen op de vergunningen die nodig zijn om de leveringszekerheid op de korte termijn te kunnen blijven garanderen. De urgentie in de politiek wordt gevoeld en uitgesproken, maar de actie blijft achter. Het drinkwaterbelang raakt steeds meer in strijd met andere maatschappelijke belangen. Dit terwijl overheden vanuit hun zorgplicht drinkwater als zwaarwegend belang dienen te wegen. Drinkwater is immers een eerste levensbehoefte. De in januari 2024 verschenen signaalrapportage ‘Drinkwater steeds schaarser’ van de Inspectie Leefomgeving & Transport (ILT) onderstreept onze roep dat provincies hierin nu écht hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

Waarmaken van onze klantbeloften
Vitens is verantwoordelijk voor het winnen, zuiveren en leveren van drinkwater aan onze 6 miljoen klanten. Het duurzaam uitvoeren van de drinkwatervoorziening, volgens de Drinkwaterwet, is onze kerntaak. Hier hebben onze mensen zich in 2023 volop voor ingezet. Helaas moesten we in augustus 2 grootschalige kookadviezen afgeven. Reden hiervoor was dat we de drinkwaterkwaliteit die klanten van ons mogen verwachten, niet langer konden garanderen. Voor onze klanten zeer ingrijpend. Zij moeten blind op ons én de drinkwaterkwaliteit kunnen vertrouwen.

Een andere kwestie die onze klanten raakte, was de situatie rondom nieuwe aansluitingen in het werkgebied van Vitens. Door een gebrek aan mankracht en middelen bij aannemers, konden aansluitingen niet tijdig gerealiseerd worden. Uitermate onwenselijk en vervelend. We doen ons best om dit soort situaties te verbeteren en in de toekomst te voorkomen.

Nú actie nodig voor handhaven leveringszekerheid
Voor het handhaven van de leveringszekerheid zijn 2 zaken voor Vitens essentieel: voldoende vergunningsruimte én investeringsruimte. Door toenemende waterafgifte, door onder andere de droge zomers en de woningbouw, verwacht Vitens op korte termijn op meerdere plekken vergunningen te overschrijden. We willen ons als maatschappelijk betrokken organisatie aan wet- en regelgeving houden, maar daar zijn we – zodra het verbruik iets toeneemt – niet toe in staat. Vergunningsoverschrijding is dan onvermijdelijk om aan onze leveringsplicht te voldoen. Een overschrijding die zorgt voor een extra belasting van het watersysteem, met negatieve impact voor de natuur, landbouw en andere gebruiksfuncties.

Voor leveringszekerheid en verdere verduurzaming heeft Vitens dringend voldoende investeringsruimte nodig. De Drinkwaterwet stelt echter grenzen aan de winst die drinkwaterbedrijven mogen maken. Dit gebeurt via de wettelijk vastgestelde vermogenskostenvoet (WACC). We behaalden in 2023 bijna het maximaal bedrijfsresultaat op basis van de WACC-regulering (Weighted Average Cost of Capital (WACC), oftewel vermogenskostenvoet), maar dit is niet genoeg. De huidige WACC-regulering sluit onvoldoende aan bij onze grote investeringsopgave. Een wijziging van deze regulering is noodzakelijk om ons eigen vermogen te versterken om zo in staat te zijn voldoende externe financiering aan te trekken. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de minister van Infrastructuur & Waterstaat.

Samen versnellen op duurzame drinkwaterwinning
De vanzelfsprekendheid over hoe we water maken en waar we dat doen staat steeds meer onder druk. De toenemende belasting van het watersysteem maakt dat we andere keuzes moeten maken in de manier waarop we water winnen en transporteren. Alleen op die manier kunnen we onze kerntaak ook in de toekomst verantwoord uitvoeren. Voor de lange(re) termijn werken wij aan een robuust systeem met drinkwaterwinningen waarmee we het watersysteem minimaal belasten óf zelfs een positieve impact maken. Dit noemen wij de streefstructuur. De komende jaren werken we versneld aan deze passende infrastructuur voor de toekomstige drinkwatervoorziening. Dit kunnen we alleen in cocreatie met onze stakeholders realiseren. Het afgelopen jaar zijn hier goede stappen in gezet. Dit zagen we terug in de succesvolle samenwerking op projecten in de IJsselvallei, ’t Gooi en het Ketelmeer. Het is mooi en veelbelovend om te zien dat we samen werken aan een duurzame drinkwaterwinning voor de toekomst.

Tot slot
Graag spreek ik namens Vitens mijn waardering uit voor de inzet en betrokkenheid van onze aandeelhouders. We vinden elkaar in het maatschappelijk belang van de toekomstvaste drinkwatervoorziening. Dit komt enerzijds tot uitdrukking in de gezamenlijke visie op de duurzame drinkwaterwinning. En anderzijds in onze gezamenlijke inspanningen om Vitens te voorzien van de daarvoor benodigde financieel gezonde basis.     
Voor mij persoonlijk is dit het laatste jaarverslag dat ik als Bestuursvoorzitter onderteken. Terugkijkend op de afgelopen 6,5 jaar, zie ik dat de urgentie voor het realiseren van onze ambitie alleen maar groter is geworden. Er ligt een uitdagende, maar mooie opgave voor mijn opvolger Tjeerd Roozendaal.

Jelle Hannema
Bestuursvoorzitter Vitens