Klimaatimpact

Klimaatverandering wordt steeds zichtbaarder. Zo waren mei en juni extreem warm en droog en was de rest van het jaar juist heel nat. Vitens zorgt daarom voor adaptieve maatregelen om met deze weersextremen om te gaan. Samen met partners werken we aan een duurzaam watersysteem. Tegelijkertijd wil Vitens haar impact op het klimaat beperken. Dat gebeurt door vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, inzet op hoogwaardig hergebruik van reststromen en door duurzaamheidscriteria op te nemen in aanbestedingen.

Uitstoot van broeikasgassen

Met het beperken van de uitstoot van broeikasgassen wil Vitens bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Dit is in lijn met het nationaal klimaatbeleid. Onze uitstoot meten we aan de hand van CO₂-equivalent (CO₂-eq). Dit is een maateenheid die verschillende broeikasgassen omrekent naar de broeikaswerking van 1 kilo CO₂.

58% van onze uitstoot is gerelateerd aan elektriciteitsverbruik om water te winnen, te zuiveren en te distribueren. Daarnaast is circa 17% gerelateerd aan methaan, wat bij het oppompen van grondwater mee omhoog komt. Hier ligt het grootste potentieel voor Vitens om zelf onze uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Op onze grootste productielocatie in Spannenburg vangen we dit methaan al af en gebruiken we het om duurzame energie mee op te wekken. Daarnaast willen we – daar waar dit relevant is - ook methaanafvang toepassen op onze overige locaties. Dit gebeurt zodra de gelegenheid zich voordoet, bijvoorbeeld tijdens een grootschalige verbouwing of nieuwbouw.

Resultaten

Toelichting
Het behalen van deze doelstelling is vooral het gevolg van vergroening van het Nederlandse energiesysteem. Door de nationale energietransitie wordt de stroommix die Vitens gebruikt steeds groener, waardoor de uitstoot als gevolg van ons elektriciteitsverbruik afneemt. Circa 10 van de 13 kiloton CO₂-eq-reductie ten opzichte van 2022 is hierdoor te verklaren. Deze afname was voldoende om de gestelde doelstelling te behalen.

Initiatieven 2023

• Ook in 2023 wekten we eigen energie uit zonnepanelen op daken van productielocaties, kantoren en waterreservoirs. Deze opwekking is stabiel gebleven.

• Er is een kerngroep op methaanreductie ingericht, met als doel het vergroten van de aandacht om scope 1-emissies (directe uitstoot door eigen activiteiten) te reduceren.

• In een pilot is onderzoek gedaan naar methaanafvang met membraantechnologie. Doel is op termijn de efficiëntie van methaanafvang te kunnen verhogen van 90% naar maximaal 99%.

• Bij investeringsbeslissingen wordt de impact van methaanemissies vertaald naar een interne kostprijs van € 100/ton CO₂-eq.

• We stelden aanvullende maatregelen vast die nodig zijn om ons 2030 doel (100 kiloton CO₂-eq) te realiseren.

Vooruitblik

• In de loop van 2024 wordt het beleid met betrekking tot energieverbruik en broeikasgasemissies geëvalueerd en geactualiseerd.

• Een geselecteerde zonnepartner start met de uitrol van zonnepanelen op daken van onze productiebedrijven.

• In 2024 is Vitens voornemens om groene stroom in te kopen via Garanties van Oorsprong certificaten. Vanaf 2025 gaat een energiecontract in waarin dit al meegenomen is.

• De aanvullende maatregelen die onder ‘initiatieven’ genoemd zijn, vertalen naar concrete projecten opgenomen in het investeringsportfolio.

Circulaire economie en reststromen

Vitens zet in op het omzetten van afvalstromen naar reststromen, waarbij we streven naar hoogwaardig hergebruik. We richten ons op het hergebruiken van reststoffen als grondstof voor onze eigen processen. Dat helpt bij het verminderen van het delven van nieuwe grondstoffen en de daarbij horende milieubelasting. De voornaamste reststromen uit drinkwaterproductie zijn ijzerwater en kalkkorrels. Vitens biedt het materiaal dat hergebruikt kan worden aan bij gecontracteerde marktpartijen, zodat onze reststromen een nieuwe bestemming kunnen krijgen, in bijvoorbeeld bouwmaterialen of biovergistingsinstallaties. Het doel is om 100% hergebruik te bereiken.

Initiatieven 2023

• In 2023 hebben we circa 5.000 liter ijzerslib kunnen afzetten als bodemverbeteraar. Dit betreft waterijzer van Spannenburg dat vrij is van chemicaliën en daardoor geschikt is voor landbouwtoepassingen.

• We hebben veel inspanning gestoken in de introductie van het materialenpaspoort en het bewegen van aannemers hiermee aan de slag te gaan. Met dit paspoort krijgen we nog beter zicht op onze assets en materialen in het leidingnet, die geschikt zijn voor hergebruik. In een centraal systeem verwerken aannemers alle informatie over materialen die ze gebruiken.

Vooruitblik

• We willen nieuwe stappen zetten in het verzamelen en verwerken van afval. Hierbij gaat het om betere bronscheiding en betere verwerking van reststromen met hoogwaardigere toepassingen. Hiervoor loopt een aanbestedingstraject voor een nieuwe afvalverzamelaar/-verwerker.

Stimuleren duurzaam watergebruik

De meest duurzame druppel is de niet geproduceerde druppel. Daarom zetten we actief in op waterbesparing bij onze particuliere en zakelijke klanten en binnen onze eigen operatie. Hoe we dat in 2023 deden, beschreven we eerder in het jaarverslag onder 'Voldoende en schone bronnen'.

Leefomgeving en biodiversiteit

Een schone leefomgeving met veel biodiversiteit vormt een belangrijke bescherming van onze bronnen. We investeren actief in natuurontwikkeling en het bevorderen van de biodiversiteit. Dit doen we vooral in gebieden waar we in de toekomst ook water winnen, passend binnen het concept van de streefstructuur.

Initiatieven 2023

• In Rodenmors zijn we gestart met natuurontwikkeling en een project voor het tegengaan van de droogte. Slenken in het weidevogelgebied moeten het water beter vasthouden. De aanleg van een natuurvriendelijke oever moet zorgen voor meer variatie in plantensoorten.

• In Weerselo zijn, in combinatie met nieuwbouw, vleermuizenkasten geïntegreerd in het productiebedrijf. Voor de bevordering van biodiversiteit is ook een poel gegraven in een soortenarm deel van het terrein.

• Met een zonnepomp – een apparaat dat water pompt met behulp van zonne-energie – gaan we verdroging en verzuring van rietlanden tegen. Dit moet zorgen voor behoud van bijzondere natuurwaarden.

• Vitens stelde in 2023 3 natuurbeheerders aan voor het vertalen en uitvoeren van de natuurbeheerplannen voor onze 105 waterwingebieden.

Vooruitblik

• In 2024 gaan we kijken of we natuurontwikkeling en biodiversiteit meetbaar kunnen maken in een KPI.

• In het waterwingebied Hoge Hexel wordt via herinrichting van de waterstroom nat schraalland aangelegd. Een vochtige en natte bodem moet zorgen voor een toename van biodiversiteit in dit gebied.

Duurzaam watersysteem

We investeren samen met partners, zoals provincies, gemeenten, waterschappen, agrariërs en natuurbeheerders, in het verduurzamen van het watersysteem. We willen de waterbeschikbaarheid in onze strategische harten vergroten, zodat er in de toekomst voldoende water beschikbaar is voor verschillende functies. Dit doen we onder meer door water zo veel mogelijk vast te houden en te infiltreren. Een goed voorbeeld van een concept voor het duurzaam en robuust inrichten van het watersysteem is Panorama Waterland.

Initiatieven 2023

• Aan het begin van dit jaar voerden we een scan uit om te bepalen welke gebieden van Vitens interessant zijn voor het concept. Dit heeft geleid tot 3 projecten: bij Lochem, Haarlo Olden Eibergen en Epe. Voor deze gebieden is een hydrologische analyse gedaan en een eerste ontwerpslag uitgevoerd. Dit vormt het vertrekpunt voor het gebiedsproces dat eind 2023 is gestart.

• Het concept Panorama Waterland is in 2023 integraal meegenomen bij de ontwikkeling van strategische harten zoals op de Veluwe, het Ketelmeer, de IJsselvallei en ‘t Gooi. Ook is het concept meegenomen bij de (door)ontwikkeling van winningen in Utrecht en rond de Utrechtse Heuvelrug.

Vooruitblik

• We gaan nog meer inzetten op het integreren van Panorama Waterland in de strategische harten van onze streefstructuur en in lopende en nieuwe projectgebieden, zoals in Twente, op de Veluwe of op de Utrechtse Heuvelrug.

• We zetten de lijn om het concept van Panorama Waterland verder te onderbouwen met concrete toepassingen in gebieden door. Daarnaast blijven we het concept aan de buitenwereld presenteren op verschillende platforms, zowel online als offline.