Voorwoord

Door de coronacrisis en perioden met extreme warmte was 2020 een uitzonderlijk jaar – zeker nu deze samenvielen en elkaar versterkten. Desondanks hebben we de operatie goed draaiende gehouden. We toonden onze wendbaarheid als organisatie. Tegelijkertijd hebben we fundamentele stappen gezet voor de toekomst van ons bedrijf, waaronder de SAP-transformatie en het vaststellen van onze nieuwe strategie: Elke druppel duurzaam.

De coronacrisis heeft ook op Vitens haar weerslag, vooral organisatorisch. In maart moesten we razendsnel schakelen naar online thuiswerken, en tegelijkertijd onze operatie en klantenservice adequaat gaande houden. Daarnaast moesten we zorgen dat onze medewerkers in de buitendienst hun werk verantwoord konden blijven doen. Dat is buitengewoon goed gelukt, en dat vervult ons met trots. Maar het leverde wel de nodige zorg en dilemma’s op: hoe beschermen we onze medewerkers en klanten tegen het virus en houden we tegelijkertijd de operatie gaande?

Gelukkig kwam de levering van drinkwater geen moment in gevaar. Slechts het uitvoeren van niet-urgente werkzaamheden, zoals het vervangen van watermeters, moesten we soms uitstellen. Onderhoudswerkzaamheden en bouwactiviteiten konden met de benodigde veiligheidsmaatregelen doorgaan. We hebben geprobeerd onze investeringen te versnellen, om daarmee een bijdrage te leveren aan de bouwsector.

We konden ons klantcontactcentrum – vanuit huis – draaiende houden. Vanwege het enorme belang van hygiëne en omdat de crisis ook kwetsbare kanten treft, hebben we dit jaar geen klanten afgesloten.

Opnieuw hitte en droogte

2020 was net als de twee voorgaande jaren erg droog, met name het voorjaar en augustus. Daarnaast brachten veel Nederlanders voorjaar en zomer thuis door vanwege de coronacrisis. Deze combinatie van factoren zorgde voor een hoog waterverbruik; op 7 augustus was dit zelfs hoger dan ooit. Door de ervaring van 2018 en 2019 waren we dit jaar beter voorbereid. We communiceerden pro-actiever naar klanten over zuinige omgang met water. Daarnaast konden we de hoge piekvraag goed opvangen. Door in een beperkt aantal gebieden tijdig over te gaan op preventieve, voor klanten beperkt waarneembare drukverlaging, konden we steeds in de vraag voorzien.  

Wel moesten we vanwege de toegenomen vraag naar water dit jaar opnieuw op sommige plekken onze maandvergunningen overschrijden. In Gelderland en Utrecht, maar vooral in Twente. Met onze vergunningverleners zoeken we oplossingen om toekomstige overschrijdingen te vermijden. Daarbij willen we voorkomen dat onze grondwaterwinning in kwetsbare gebieden, zoals Oost-Nederland, onderwerp van discussie is door negatieve impact op de omgeving. We gaan graag daarom verder in dialoog met onder andere de provincies om samen te werken aan een structurele oplossing.

Strategie: Water voor nu en later

2020 was daarnaast het jaar waarin we onze nieuwe strategie voor 2030 vaststelden: Elke druppel duurzaam. Hiermee willen we de uitdagingen van nu én de toekomst het hoofd bieden, samen met onze partners. De grenzen van de manier waarop we met het watersysteem omgaan, komen door klimaatverandering en de toenemende watervraag in zicht. We moeten fundamentele systeemkeuzes maken. De winst van 2020 is dat die urgentie door alle spelers in het waterdomein wordt gevoeld.

De opgaven waar we voor staan, onderstrepen het belang van onze strategie Elke druppel duurzaam. Hiermee zorgen we nu voor voldoende en schoon drinkwater en stippelen we tegelijkertijd een pad uit voor een klimaatrobuust watersysteem in de toekomst. We moeten af van het paradigma dat de beschikbaarheid van water vanzelfsprekend is. In 2020 zetten we samen met onze partners de volgende stappen voor een toekomstbestendig watersysteem. Hierbij werken we vanuit het idee van de omgekeerde polder: we gaan van water afvoeren naar water vasthouden, met dezelfde intensieve samenwerking die de droogmaking van Nederland kenmerkte.

De complexiteit van de opgave en de hoeveelheid partijen die nodig is om de ambities te vertalen naar concrete initiatieven is hoog. We hebben actief geïnvesteerd in de benodigde samenwerking en aanpak. Met partijen zoeken we samen naar een eerlijke balans. Dat levert nieuwe dilemma’s en fundamentele discussies op. Meer water vasthouden heeft immers gevolgen voor andere gebruikers, zoals de landbouw en natuur. Deze maatschappelijke en bestuurlijke context leidt ertoe dat tot dusver kleinere stappen zijn gezet dan wij wensen, maar wel stappen in de goede richting.    

We ontwikkelen ook een andere relatie met onze klanten, waarbij we inzetten op bewustwording van de waarde van (drink)water. En daarmee op het gebruik van drinkwater. Ook in 2020 hebben we opnieuw sterk ingezet op waterbewustzijn. Niet als losse campagne, maar als structurele boodschap. Uit klantonderzoek kwam naar voren dat klanten bereid zijn hun gedrag aan te passen. Maar dat betekent niet dat we achterover kunnen leunen. 

Ambitie 2030: Elke druppel duurzaam

Met onze ambitie Elke druppel duurzaam willen we in 2030 volledig klimaatneutraal en maximaal duurzaam zijn over de hele keten: van water winnen (bron) tot kraan (gebruik door onze klant). Daarvoor hebben we in 2020 mooie stappen gezet. Tegelijkertijd moeten we constateren dat we voor het tweede jaar op rij onze doelen op het gebied van duurzame energieopwekking niet hebben gehaald. In plaats van de gewenste 9 hebben we bijna 6 gigawattuur groene stroom opgewekt. Dat is met name te wijten aan de prioriteiten die we hebben gegeven aan de operationele opgave en de SAP-transformatie.

Financierbaarheid investeringen

In 2020 investeerden we voor ruim 160 miljoen euro, 17 miljoen meer dan in 2019. Naast reguliere vervangingsinvesteringen voor de leveringszekerheid hebben we geïnvesteerd in extra reservoircapaciteit om te kunnen inspelen op de piekvraag. Ook hebben we extra investeringen gedaan om te kunnen blijven voldoen aan de stijgende vraag. Daarnaast vraagt veiligheid, zowel fysiek als cyber-, steeds meer investeringen. Het financieel beleid laat ons in 2021 geen ruimte om dividend uit te keren over het resultaat van boekjaar 2020.

Voor het financieren van investeringen sloten we in 2020 een leningfaciliteit van 150 miljoen euro af met de Europese Investeringsbank (EIB). Om de toekomstige investeringen op een financieel gezonde wijze te kunnen blijven financieren, is het nodig dat de Weighted Avarage Cost of Capital (WACC)-systematiek fundamenteel wordt herzien. We doen een dringende oproep aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat om in de methodiek meer rekening te houden met de toekomstige investeringen die nodig zijn om de continuïteit van de drinkwatervoorziening veilig te stellen.

Veerkracht en wendbaarheid

We zijn blij dat onze arbeidsmarktcampagne ‘Ons water, jouw werk’ uit 2019 in 2020 zijn vruchten heeft afgeworpen. Het is mooi om te zien dat mensen deel willen uitmaken van een organisatie met een belangrijke maatschappelijke rol. De aandacht rondom droogte en water heeft de waarde van een drinkwaterbedrijf nog eens extra onderstreept.

Tot slot willen we graag onze medewerkers bedanken voor de manier waarop zij in 2020 zijn omgegaan met alle beperkingen en veranderingen. Het laat zien hoeveel betrokkenheid en saamhorigheid er binnen Vitens is, waarbij we onze wendbaarheid en veerkracht hebben laten zien.

Die veerkracht en wendbaarheid hebben we nodig om in 2021 verder te kunnen bouwen aan onze missie Elke druppel duurzaam.

Jelle Hannema & Marike Bonhof