Overige toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

[27] Dividend

In 2022 heeft de aandeelhoudersvergadering ingestemd met de voorgestelde winstbestemming over het resultaat 2021. Als gevolg hiervan is het resultaat toegevoegd aan de overige reserves en is geen dividend uitgekeerd.

De directie stelt de aandeelhouders voor om geen dividend over het resultaat 2022 op gewone aandelen uit te betalen in 2023 (goedgekeurd door de Raad van Commissarissen op 15 maart 2023).

[28] Verbonden partijen

De aandelen van Vitens worden gehouden door aandeelhouders uit de publieke sector (provincies en gemeenten). Vitens heeft belangen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures, waarin ze ofwel invloed van betekenis heeft, maar geen beslissende zeggenschap, ofwel gezamenlijke zeggenschap uitoefent in bedrijfsvoering en financieel beleid. Transacties met deze partijen worden uitgevoerd op arm’s length basis.

VEI B.V.

In 2022 is door de aandeelhouders Vitens (50%) en Evides N.V. (50%) gezamenlijk een bedrag van € 4,4 miljoen (2021: € 4,4 miljoen) gestort als bijdrage in de ontwikkelingsactiviteiten van VEI B.V. Daarnaast is door Vitens in 2022 een bedrag van € 2,3 miljoen (2021: € 1,6 miljoen) gefactureerd. Dit betreft uren van Vitens medewerkers die hebben deelgenomen aan projecten van VEI B.V. en kosten als gevolg van afgesloten service level agreements.

Facturatie B.V.

Jaarlijks worden door Facturatie B.V. de afschrijvingskosten doorbelast aan de aandeelhouders Vitens (50%) en Evides N.V. (50%). De afschrijvingskosten voor Vitens bedragen in 2022 € 0,7 miljoen (2021: € 0,5 miljoen). Ultimo 2022 staat bij Vitens  een bedrag van € 0,1 miljoen (2021: € 0,1 miljoen) op de balans voor door te belasten afschrijvingskosten, daarnaast is gedurende 2022 een lening verstrekt aan Facturatie B.V. van € 8,4 miljoen.

Hieronder een overzicht van de andere verbonden partijen.

Ultimo boekjaar bedragen de vorderingen en schulden van verbonden partijen:

Over het boekjaar 2022 zijn totaal voor € 23,4 miljoen aan vorderingen op verbonden partijen gefactureerd(2021: € 23,7 miljoen), hiervan staat ultimo boekjaar nog € 14,4 miljoen open (2021: € 13,3 miljoen). Ten aanzien van de schulden aan verbonden partijen is over het boekjaar totaal € 29,0 miljoen aan facturen ontvangen, hiervan staat ultimo boekjaar nog € 2,5 miljoen open (2021: € 0,3 miljoen). 

[29] Waterbalans

De drinkwateromzet van Vitens aan het eind van het boekjaar is in belangrijke mate onderhevig aan schattingen van het waterverbruik. De drinkwaterafgifte van alle productielocaties wordt maandelijks geregistreerd en is aan het eind van het boekjaar bekend. Voor de periode in het boekjaar waarover de klanten nog geen afrekening van hun waterverbruik hebben ontvangen, wordt maandelijks een schatting gemaakt op basis van historische meterstanden in relatie tot de actuele drinkwaterafgifte. Dit gebeurt in de omzetsimulatie waarbij de klantgegevens in SAP IS-U gebruikt worden. Aan het eind van het boekjaar is 55-60% van het waterverbruik onderhevig aan schattingen. Het NIRG is een belangrijke component van het omzetprognosemodel. Het NIRG is het verschil tussen de drinkwaterafgifte en het waterverbruik dat is afgerekend met onze klanten. Het werkelijke NIRG is daardoor pas aan het einde van het eerstvolgende boekjaar bekend, wanneer meer dan 99,5% van het waterverbruik afgerekend is.

Het werkelijke NIRG aan het eind van het eerstvolgend boekjaar wijkt altijd enigszins af van het NIRG aan het eind van het boekjaar. Dat is een onvermijdelijk effect van de schattingen van 55-60% van het waterverbruik. De afwijking is relatief beperkt. De gemiddelde afwijking over de afgelopen boekjaren is +0,25%. De bijstelling van het NIRG naar boven resulteert in een bijstelling van de omzet naar beneden. Het werkelijke NIRG over 2021 was 6,5% (na facturering van 100% van levering aan klanten). Het totaal ingeschatte waterverbruik en vastrecht per ultimo 2021 dat in 2022 zou worden gefactureerd, is dus 0,4% te hoog geweest ten opzichte van de werkelijke facturatie. Het verwachte NIRG-percentage over 2022 is 6,6%.

[30] Financieel risicomanagement

Beheersing van kapitaal

Het financieel beleid, goedgekeurd op de Aandeelhoudersvergadering van november 2022, doet recht aan wet- en regelgeving (compliance), aan het belang van de klant en aandeelhouders en dient uitdagend, doch realistisch te zijn voor Vitens. Het belang van continuïteit staat in het financieel beleid bovenaan. De continuïteitsdoelstelling is als volgt geformuleerd: De solvabiliteit is vastgesteld op een eigen vermogen minimaal gelijk aan 35% van het balanstotaal. Deze primaire doelstelling staat centraal bij de beheersing van de financiële risico’s. Ultimo 2022 bedraagt de solvabiliteit 31,0% (2021: 30,2%).

Vitens heeft in haar treasurystatuut opgenomen dat het renterisico niet groter mag zijn dan 25% van de totale vreemdvermogenpositie. Het renterisico is de som van de renteherzieningen (inclusief rente-instrumenten) en hetgeen nodig is aan nieuwe financiering (schuldvernieuwing) in enig jaar.

Vitens heeft met diverse kredietgevers kredietarrangementen afgesloten. In deze arrangementen worden door de kredietgevers voorwaarden (financiële ratio’s) gesteld waaraan Vitens moet voldoen.

In oktober 2021 is de WACC voor de jaren 2022 t/m 2024 vastgesteld op 2,95%. Voor deze jaren blijft het maximum aan toegestane solvabiliteit op 70%. Voor de jaren 2020 en 2021 was de WACC vastgesteld op 2,75%.

Vitens heeft één van de ratio's, de 'debt ratio', in de bankconvenanten niet gehaald. Dit betekent dat Vitens bij twee geldgevers een waiver heeft aangevraagd en heeft ontvangen voor 2022. Aan de overige ratio's heeft Vitens voldaan. Derhalve is de impact van voorgaande op Vitens nihil. 

Vitens heeft in 2022 een voorlopige WACC behaald van 1,83%. De definitieve WACC wordt vastgesteld middels het Bedrijfsverslag dat voor 1 oktober 2023 aan het ministerie van Infrastructuur & Waterstaat wordt gerapporteerd. De behaalde WACC is lager dan de gestelde norm van 2,95%.

1. De streefwaarden betreffen voorwaarden vanuit het financiële beleid van Vitens. 

2. De WACC is vastgesteld voor de jaren 2022 t/m 2024 op 2,95% (voor de jaren 2021 en 2020: 2,75%).

Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen

• Solvabiliteit (eigen vermogen): eigen vermogen x 100% gedeeld door het balanstotaal;

• Solvabiliteit (garantievermogen): (eigen vermogen + achtergestelde leningen) x 100% gedeeld door het balanstotaal;

• Leverage: netto operationele kasstroom gedeeld door rentedragende schulden (inclusief de achtergestelde leningen);

• Ebit: bedrijfsresultaat plus resultaat joint ventures en geassocieerde deelnemingen;

• Ebitda: ebit plus afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingen;

• WACC: bedrijfsresultaat drinkwateractiviteiten plus eventuele tariefcompensatie gedeeld door het gemiddelde balanstotaal drinkwateractiviteiten.

Financiële risico’s worden binnen Vitens beheerst door de treasurycommissie die onder toezicht staat van de directie. Belangrijke doelstellingen uit het treasurybeleid zijn het waarborgen van een blijvende toegang tot de kapitaalmarkt, het beheersen van financiële risico’s, het realiseren van zo laag mogelijke kosten en het zekerstellen van voldoende liquiditeit.

Vitens is onderhevig aan de volgende financiële risico’s: marktrisico (inclusief prijsrisico, valutarisico en interestrisico), kredietrisico en liquiditeitsrisico.

Marktrisico

(i) Prijsrisico

Onder prijsrisico wordt verstaan: het risico van waardemutaties als gevolg van veranderingen in marktprijzen.

In bovenstaande tabel staan de reële waarden van de financiële activa en verplichtingen. De reële waarde waarderingen van de leningen betreffen level-2-waarderingen. De derivaten zijn hierin niet vermeld aangezien deze tegen reële waarde op de balans worden verantwoord.

De reële waarden van de financiële activa en verplichtingen zijn als volgt bepaald:

1. Handels- en overige vorderingen en vooruitgefactureerde bedragen: gezien de korte doorlooptijd van deze vorderingen is de reële waarde overeenkomstig de boekwaarde;

2. Langlopende financiële activa: deze post betreft een verstrekte lening ten behoeve van financiering van het wagenpark en hypothecaire leningen aan (oud-) werknemers. De reële waarden hiervan zijn bepaald door het contant maken van de toekomstige kasstromen;

3. Achtergestelde en langlopende geldleningen: de reële waarden hiervan zijn bepaald door het contant maken van de toekomstige kasstromen tegen de voor Vitens van toepassing zijnde yield rentecurve per 31 december;

4. Handelsschulden en overige te betalen posten, nog te ontvangen facturen, rentedragende verplichtingen en kortlopende overige financiële verplichtingen: de reële waarde van de genoemde posten is gezien de korte doorlooptijd overeenkomstig de boekwaarde;

5. Rentedragende verplichtingen: de reële waarde van de rentedragende verplichtingen is overeenkomstig de boekwaarde.

(ii) Valutarisico

Dit betreft het risico dat de waarde van een financieel instrument verandert als gevolg van fluctuaties van valutakoersen. VEI B.V. is een joint venture van Vitens en Evides N.V. en voert projecten uit in ontwikkelingslanden met als doel verbetering van de watervoorziening. VEI B.V. hanteert de euro als functionele valuta. Eventuele koersverschillen worden per transactie berekend en ten gunste/ ten laste gebracht van de winst-en-verliesrekening. Vitens loopt zelf geen valutarisico over haar activiteiten omdat alle bedrijfsactiviteiten plaatsvinden binnen Nederland.

(iii) Interestrisico

In het kader van de normale bedrijfsuitoefening maakt Vitens gebruik van derivaten (interest rate swaps) om renterisico’s te beperken. Het doel van dit beheer is de invloed van veranderingen in rentetarieven op de resultaten te beperken. Derivaten worden gebruikt om de leningenportefeuille te sturen op het gewenste risicoprofiel. Deze instrumenten worden niet gebruikt voor speculatieve of handelsdoeleinden. Vitens heeft in het treasurystatuut opgenomen dat maximaal over 25% van het totaal vreemd vermogen (exclusief achtergestelde geldleningen) renterisico mag worden gelopen. Ultimo 2022 kwam het aldus berekende renterisico uit op 23,9% (2021: 21,7%). Het renterisico is voor een klein deel van de leningenportefeuille onderhevig aan renteschommelingen en de invloed op de rentelasten is beperkt.

Een eventuele stijging/daling van de kortetermijnrente (driemaands Euribor) van honderd basispunten (1%) betekent voor Vitens een stijging/daling van de rentekosten van € 1,6 miljoen op jaarbasis (2021: € 1,5 miljoen). De stijging/daling heeft betrekking op de roll-over-leningen die niet zijn afgedekt door middel van derivaten en het saldo over de rekening-courant.

Een eventuele daling van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2022 van honderd basispunten (1%) heeft een negatief effect van € 8,8 miljoen op de waarde van de derivaten. Een eventuele stijging van de rentecurve ten opzichte van 31 december 2022 van honderd basispunten (1%) heeft een positief effect van € 7,9 miljoen op de waarde van de derivaten. Een negatief of positief effect op de waarde van de derivaten resulteert in mutaties in het eigen vermogen.

De rentederivaten zijn gelijk zijn aan de looptijd van de gekoppelde roll- over leningen. Voor een hoofdsom van € 245,0 miljoen is de looptijd (tot 2027) van de rentederivaten gelijk aan de looptijd van de roll-over-leningen. 

Onderstaande tabel toont de vervaldatum of, indien eerder, de contractuele renteherzieningsdatum van de leningenportefeuille op 31 december 2022. Dit geeft inzicht in de mate waarin Vitens wordt blootgesteld aan wijzigingen in de hoogte van rentepercentages voor financiële verplichtingen.

Kredietrisico

Vitens is onderhevig aan risico’s in het geval dat klanten niet kunnen voldoen aan hun verplichtingen. Ultimo 2021 bedraagt het debiteurensaldo waarover dit risico wordt gelopen € 36,9 miljoen (2021: € 39,0 miljoen), zie noot [6]. Daarnaast wordt risico gelopen over het saldo aan financiële vaste activa € 8,5 miljoen (2021: € 0,2 miljoen).

De overige kortlopende vorderingen € 15,2 miljoen (2021: € 14,3 miljoen) bestaan uit vorderingen op meelifters € 0,2 miljoen (2021: € 0,2 miljoen), belastingen en premies sociale verzekeringen € 0,8 miljoen (2021: € 1,8 miljoen), vooruitbetaalde kosten € 6,8 miljoen (2021: € 5,4 miljoen) en nog te ontvangen opbrengsten € 8,8 miljoen (2021: € 7,1 miljoen). Op de vorderingen van meelifters en van de belastingen en sociale premies loopt Vitens geen kredietrisico. Vitens heeft geen significante concentraties van kredietrisico.

Liquiditeitsrisico

Het liquiditeitsrisico bestaat uit het risico dat Vitens niet of niet tijdig aan financiële middelen kan komen om te voldoen aan haar verplichtingen. Om dit risico te minimaliseren, beoordeelt Vitens regelmatig de verwachte en potentiële kasstromen over een tijdshorizon van meerdere jaren. Tevens wordt jaarlijks een gedetailleerde liquiditeitsprognose opgesteld om eventuele schommelingen in de liquiditeitsbehoefte tijdig te kunnen onderkennen en eventueel gepaste actie te ondernemen.

Per 31 december 2022 beschikt Vitens over een rekening-courantfaciliteit tot een bedrag van € 65 miljoen, een kasgeldfaciliteit tot een bedrag van € 55 miljoen (betreft twee ongecommitteerde faciliteiten) en een langlopende kredietfaciliteit van € 150 miljoen waarvan nog voor € 75 miljoen aan leningen kan worden opgenomen. Daarnaast heeft Vitens een variabele roll-over-lening van € 50 miljoen (gecommiteerd) waar nog € 20 miljoen kan worden opgenomen. 

De contractueel overeengekomen (niet gedisconteerde) betalingen op financiële verplichtingen worden weergegeven in de onderstaande tabel.

[31] Saldering van financiële activa en financiële verplichtingen

Ultimo 2022 en 2021 heeft Vitens geen financiële activa en financiële verplichtingen gesaldeerd in de balans opgenomen. Eveneens is geen sprake van voorwaardelijke rechten tot saldering die zouden kunnen leiden tot gesaldeerde afwikkeling van financiële activa en financiële verplichtingen.

[32] Gebeurtenissen na balansdatum

Op 27 januari 2023 heeft Vitens N.V. een Revolving Credit Facility (RCF) van €100 miljoen gecontracteerd bij ING Belgium SA/NV. Deze faciliteit kent een looptijd van 3 jaar met tweemaal een optie tot verlenging van één jaar.